Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi

Bu makalemizde Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi hakkında ve Yükselme Dönemi Padişahları hakkında ve dönemlerinin olayları hakkında bilgiler verdik. İşte; Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi

Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi Padişahları

• II. Mehmed (Fatih) (1451 – 1481)
• II. Bayezid (1481 – 1512)
• I. Selim (Yavuz)(1512 – 1520)
• I. Süleyman (Kanuni) (1520 – 1566)
• II. Selim (1566 – 1574)
• III. Murad (1574 – 1595)

Fatih Sultan Mehmet Dönemi (1451-1481)

İstanbul 1453 yılında Fatih Sultan Mehmed tarafından fethedilince Osmanlı Devleti Yükseliş Dönemine girdi. Yükseliş Döneminde Osmanlı Devleti Batı da hızla ilerlemeye başladı. Fatih Sultan Mehmed İstanbul’u fethettikten sonra Ayasofya Kilisesini camiye çevirtmiş ve kendisini Roma İmparatoru ilan etmişti.

Fatih Sultan Mehmed 1461 yılında Trabzon’u da fethederek Bizans’ın tekrar dirilmesini önledi. Fatih Sultan Mehmed, Murad Hüdavendigarı getirmiş olduğu ülke padişah ve oğullarınındır şeklindeki veraset anlayışını getirerek ülke padişahın malıdır anlayışını getirmiş ve şehzade katlini kanunlaştırmıştı. Şehzade katlinin kanunlaşmasının sebepleri arasında Fetret Devrinde yaşanan taht mücadelelerinde devletin zarar görmesi, şehzadelerin kışkırtılmaları ve önceki Türk devletlerinde görülen taht mücadeleleri yüzünden devletin uzun ömürlü olmayışı gösterilebilir.

Fatih Sultan Mehmed şehzade katli yasasını çıkarırken bu yasa ile kesin olarak şehzade katlini emretmeyip ulemanın fetvası doğrultusunda hareket edilmesini tavsiye etmişti. Nitekim II. Bayezid’in kardeşi Cem Sultan’ı öldürtmemesi ancak kardeşinin Avrupa da ölmesi sonucu isyana mahal vermemek için Cem Sultan’ın oğlunu idam ettirmesi sonraları Yavuz Sultan Selim’in kardeşlerini idam ettirmeyip isyana meyilli olduklarını öğrendikten sonra bu kanunu uygulamaları örnek gösterilebilir.

Fatih Sultan Mehmed ilerleme siyasetini Karadeniz, Balkanlar ve Anadolu üçgeni üzerinde belirlemiştir. Karadeniz siyasetine uygun olarak Amasra, Ceneviz, Trabzon ve Kırım’ı fethetmiş, Anadolu siyasetine uygun olarak Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan ile Otlukbeli Savaşını yapmış ve Karamanoğulları Beyliğine son vermiştir. Balkan siyasetine uygun olarak da Eflak, Boğdan, Arnavutluk, Bosna ve Sırbistan seferlerine çıkmış Belgrat hariç tüm Sırbistan fethedilmiştir. Öte yandan Venedikliler ile 16 yıl sürecek olan deniz savaşları yapılmış bu savaşı kazanarak Venedik’ten toprak ve tazminat almıştır.

Ayrıca Venediklilere İstanbul da ticari ve hukuki balyos bulundurma hakkı verilerek Osmanlı tarihinde ki ilk ayrıcalıklar Venediklilere tanınmıştır. Fatih’in Venediklilere bu ayrıcalıkları verme amacı Venedik’i Avrupa da oluşacak olan Haçlı Birliğinden koparmaktır. Fatih Sultan Mehmet, İtalya üzerine de sefere çıkarak Otranto’yu fethetmiş ancak 1481 yılında vefat edince Osmanlı ordusu geri dönmek zorunda kalmıştı. Osmanlı ordusu geri dönünce Napoli Krallığı Otrantoyu geri almıştır.

Fatih’in ölümü ile ilgili çeşitli rivayetler vardır. Örneğin kimi tarihçilere göre zehirlenerek öldürülmüştür zehirleyen kişinin ise Fatih’in Yahudi asıllı doktoru Yakup Paşa olduğu iddia edilmiştir. Bazı tarihçiler ise Yakup Paşa’nın II. Bayezid döneminde de görev yaptığını ileri sürerek bu iddiayı kabul etmemektedir.

Yükselme Döneminde Duraklama (1481-1512)

Fatih öldükten sonra Şehzade Bayezid ile kardeşi Cem Sultan arasında tahta kimin geçeceği konusunda devlet adamları fikir ayrılıklarına düşmüştü. Fatih’in hayattayken tahta geçmesini istediği oğlu Cem Sultandı. Çünkü Cem Sultan karakter ve savaşçılık itibari ile babasına benzemekteydi. Şehzade Bayezid ise afyon kullandığı için babasının gözünden düşmüştü ve bu sebepten tahta onun çıkmasını istemiyordu. Şehzade Bayezid sonradan tövbe etse de babası tarafından affedilmemiştir.

Fatih öldükten sonra Yeniçeriler isyan çıkararak Cem Sultan’ın İstanbul’a girmesini önledi. Şehzade Bayezid İstanbul’a gelerek tahta oturdu. Karamani Mehmed Paşa Cem Sultan’ı desteklediği için idam edildi. Öte yandan bunlardan önce İstanbul da olay çıkaran yeniçeriler isyanlarını önceden almış oldukları bağışlanma sözü ile durdurdular.

II. Bayezid tahta çıktıktan sonra babasının gömülmeyen cenazesini gömdürdü. Bazı kaynaklar Fatih’in cesedinin 48 gün beklediğini yazmaktadır. II. Bayezid tahta çıktıktan sonra kardeşi Cem Sultan ile taht kavgasına girişti. Cem Sultan halası Selçuk Hatun’u ağabeyine elçi göndererek derdini meramını iletti ancak II. Bayezid kardeşi Cem’in isteklerini kabul etmedi. Yapılan savaşlardan sonra Cem Sultan istediğini elde edemediği için ülkeden ayrılarak Memluk Devleti, Avrupa ve Papa olmak üzere üç farklı ülkeye iltica etmek zorunda kaldı.

Papanın Hristiyanlığı kabul etmesi halinde kendisine Osmanlı tahtının verileceğinin vaat edilmesi üzerine Cem Sultan bunu şiddetle reddetmişti. Cem Sultanın Avrupa da olması sebebi ile Osmanlı Devleti Avrupa üzerine yapacağı seferleri durdurmak zorunda kalmış ve Osmanlı Devletinde Yükselme Dönemi içinde Duraklama yaşatmıştır. 1495 yılında Cem Sultan ölünce II. Bayezid kardeşinin cenazesini almak istedi ancak cenazesinin parası alınmadan teslim edilmeyeceği söylenince II. Bayezid para verilmeyeceğini söyledi ve 1499 yılında kardeşi Cem’in cenazesini aldı ve oğlu Şehzade Oğuz’u da idam ettirdi.

Cem Sultan hadisesinden sonra derin bir nefes alınabildi. Ancak II. Bayezid döneminde Memluk Devleti ile başlayan çekişmeler ve sonrasında İran da Safevi Hanedanının başa geldikten sonra Anadolu da Şiilik hareketlerinin başlaması üzerine Osmanlı Devleti için yeni bir tehlike başladı. 1511 yılında Şahkulu İsyanı ile bu alev daha da körüklendi. Şeh-zade Selim Safevi tehlikesi ile ilgili babasının önlem alması konusunda fikirlerini beyan edince babası II. Bayezid buna kulak asmadı. Bunun üzerine Şehzade Selim babasını tahttan indirmek için harekete geçti.

Kendisine bir bölgenin verilmesini isteyince Semendire Sancağı verildi. Bununla yetinmeyen Şehzade Selim, Çorlu yakınlarında babası ile savaştı ancak kaybedince oğlu Şehzade Süleyman’ın Sancakbeyi olduğu Kefe’ye geçmek zorunda kaldı. Yeniçeriler de Şehzade Selim adına ayaklanarak II. Bayezid’in tahttan çekilmesini istediler bu baskılara dayanamayan II. Bayezid tahttan oğlu Selim adına çekilmek zorunda kaldı. Bazı rivayetlere göre II. Bayezid oğluna saltanatın kısa kılıcın keskin olsun diye beddua etmiştir. II. Bayezid’e ulema tarafından veli lakabı verilmişti. Aslında ulemanın bu lakabı vermesinin sebebi II. Bayezid’in dindarlığından gelemiyordu. Ulema II. Bayezid’i kendi tarafına çekebilmek için bu unvanı vermişti. Zira II. Bayezid tahta çıktıktan sonra haksız tımar alanların tımarlarını elinden almıştı.

Yavuz Sultan Selim Dönemi (1512-1520)

Şehzade Selim tahta çıktıktan sonra devlet bürokrasisinin padişah olarak görmek istediği Şehzade Ahmed kardeşinin padişahlığını hazmedemeyip isyan çıkardı ve padişahlığını ilan etti. Oğlunu göndererek Bursa’yı ele geçirdi. Yavuz Sultan Selim kardeşi Ahmed’in isyanı üzerine önceden vefat eden kardeşleri Şehzade Alemşah ve Şehzade Mahmud’un sancak beyliği yapan oğullarını sorun çıkarmaması için idam ettirdi.

Ağabeyi Şehzade Korkut ise kardeşinin padişahlığını tanımış ve bu yüzden sancak beyliği görevine getirilmişti. Ancak Yavuz Sultan Selim ağabeyi Korkut’un saltanat hırsı olup olmadığını merak ettiğinden bazı devlet adamlarının ağzından kendisine mektup yazarak ağabeyinin saltanat sevdasını öğre-nince onu idam ettirdi. 38 gün sonra da kardeşi Şehzade Ahmed’i yakalatarak idam ettirdi böylelikle Yavuz Sultan Selim rakipsiz kaldı.

Şehzadeler bertaraf edildikten sonra Yavuz Sultan Selim İran siyasetine yönelerek İran ile ilk olarak 1514 yılında Çaldıran ovasında savaşarak İran Şahı Şah İsmail’i mağlup etti. Tebriz fethedildi. 1515 yılında ise Turnadağ Savaşında Dulkadiroğlu Beyliğini yenilgiye uğrattı. Yavuz Döneminde Ramazanoğulları ve Dulkadiroğulları Beylikleri alınarak Anadolu da beylikler dönemi sona erdi. Yavuz Sultan Selim Mısır üzerine seferler düzenleyerek Suriye, Lübnan, Hicaz ve Mısır’ı Osmanlı topraklarına kattığı gibi Mısır hakimiyeti altındaki Abbasi hilafetini de üzerine almış ve halifelik Osmanlı Devletine geçmiştir.

Yavuz Sultan Selim ile ilgili İran seferine çıktığı sıra da 40.000 Aleviyi katlettiği iddia edilir ancak bu doğru değildir. Zira bu kadar insanın katledilmesi Anadolu da sosyo – ekonomik dengeyi alt üst edeceği için gizlenmesi mümkün olamazdı. Sultan Selim’in Yavuz diye anılmasının sebebini tarihçiler sekiz yıl gibi kısa bir süre de bu kadar büyük işler yaptığı için kendisine bu ismin verildiğini söylemektedir. Yavuz gerçekten de hızlı hareket etmiş ve kendisinden önceki padişahların aldığı toprakların üç mislini almıştır. Yavuz Sultan Selim 1520 yılında vefat edince hayattaki tek varis olan oğlu Şehzade Süleyman tahta çıktı.

Kanuni Sultan Süleyman Dönemi (1520-1566)

Kanuni lakabı ile anılan Sultan I. Süleyman döneminde Osmanlı Devleti en parlak dönemini yaşadı. Kanuni Sultan Süleyman ilk olarak Böğürdelen Kalesini fethetti. Sonra 1521 yılında Belgrat’ı aldı. Kanuni Sultan Süleyman 1522 yılında Rodos’u fethetti. 1526 yılında da Mohaç Meydan Savaşında büyük bir zafer kazanarak Macaristan’ı fethetti. Kanuni dönemi Osmanlı Devletinin en parlak dönemidir. Kanuni devletin sınırlarını en çok genişleten padişah olmuş ve 46 yıl saltanat sürerek en uzun süre tahtta kalan Osmanlı padişahı olmuştur.

Kanuni Sultan Süleyman Piri Mehmed Paşadan sonra sadaret makamına o güne dek görülmemiş bir biçimde vezirlerden birini değil de Has odabaşı İbrahim Ağa’yı getirmişti. Kanuni döneminde gerek kara savaşlarında gerekse deniz savaşlarında Osmanlı Devleti büyük başarılar kazanmıştır. Kanuni döneminde Avusturya’nın başkenti viyana kuşatılmış fakat topların ulaşamaması ve kış mevsiminin yaklaşması üzerine kuşatma kaldırılarak İstanbul’ a dönülmüştür. Bu dönem de Avusturya ile anlaşma yapılmış ve Avusturya Kralı Osmanlı sadrazamına denk tutularak elinde tuttuğu Macar toprakları için Osmanlıya vergi ödemeyi kabul etmiştir.

Almanya ile yaptığı Pavia Savaşını kaybederek esir düşen Fransa Kralı Fransuva’nın annesi Kanuniye başvurarak yardım isteyince Kanuni Al-manya üzerine sefere çıkmış ve onu kurtarmıştır. 1535 yılında Fransa ile Osmanlı Devleti arasında bir ticaret anlaşması imzalanarak iki ülkenin hükümdarları hayatta olduğu müddetçe geçerli olması öngörülen bir imtiyaz Fransa’ya tanınmıştı.

Cezayir de korsanlık yapan ve sonradan Barbaros Hayreddin Paşa olarak anılacak olan Hızır Reis Cezayir’i kendi isteği ile Osmanlıya bağlayıp kaptanı deryalığa getirilmişti. Kanuni döneminde batı da Avusturya, Almanya ve Macaristan ile doğuda ise İran ile savaşlar yapılmıştı. Kanuni’nin has odabaşısıyken veziriazamlığa getirdiği Pargalı İbrahim Paşa İran Savaşındaki yanlış hareketleri ve Serasker Sultan İbrahim unvanını kul-landığı için Kanuninin emri ile idam edildi. 1538 yılında Hayreddin Paşa Preveze Deniz Savaşında Haçlı donanmasına karşı büyük bir zafer kaza-narak Osmanlının denizlerdeki üstünlüğünü göstermişti.

Devletin zirve de olduğu Kanuni Döneminin acı verici yönleri de vardır bunlar Şehzade Mustafa ve Şehzade Bayezid’in idam edilmesi olmuştur. Şehzade Mustafa kendisinde padişahlık alametleri olduğu raporları ile 1553 yılında çıkılan İran seferinde Kanuni tarafında Konya’daki otağına çağrılarak idam edilmiş ve cesedi İran halısı üzerinde askerin önüne atılmıştır. Bu durum asker arasında üzüntüye ve öfkeye neden olmuş Şehzade Mustafa’nın idamında parmağı olduğunu düşündükleri Veziria-zam Rüstem Paşa’nın başını istemiştir.

Bunun üzerine Kanuni Rüstem Paşa’yı azlederek yerine Kara Ahmed Paşa’yı sadarete getirmiştir. Şeh-zade Mustafa idam edildikten sonra oğlu Şehzade Mehmed de Kanuninin emri ile idam edilmiştir. 1555 yılında İran ile ilk kez imzalanan Amasya Anlaşmasından sonra İstanbul’a dönen Kanuni hakkında çıkarılan dedikodulara dayanarak Ahmed Paşa’yı idam ettirmiş ve Rüstem Paşa’yı tekrar sadarete getirmiştir. Bundan sonraki süreçte Osmanlı yönünü adalara ve Afrika’ya çevirmiştir.

1559 yılında Hürrem Sultan’ın ölümü üzerine korumasız kalan Şehzade Bayezid Lala Mustafa Paşa’nın tahrikleri sonucu 1560 yılında kardeşi Şehzade Selim ile taht mücadelesine girişmiş ancak mücadeleyi kaybederek geri çekilmiştir. Savaşı kaybeden Şehzade Bayezid hakkında Kanuni ölüm fermanı vermiş bunun üzerine Şehzade Bayezid İran’a kaçmak zorunda kalmıştır.

İran Şahı Şah Tahmasp tarafından konuk edilen Şehzade Bayezid şahı öldürme planı yapınca şah tarafından yakalanarak mektuplaşmalar sonucu Osmanlı elçilerine teslim edilmiş ve Osmanlı elçileri tarafından 1561 yılında oğulları ile beraber idam edilmiştir. Böy-lelikle Osmanlı tahtına geçebilecek tek kişi olarak Şehzade Selim kalmış-tır. 1565 yılında Kanuni Sokullu Mehmed Paşa’yı sadarete getirmiştir. 1566 yılında Kanuni Sultan Süleyman uzun zamandır sefere çıkmadığı için Zigetvar seferine ordunun başında gitmiştir. Son seferi olan Zigetvar 34 günde düşmüş ancak bu zaferi görmeye ömrü yetmemiştir.

Kanuni Sultan Süleyman’ın Ölümünden Sonra Osmanlı Devleti (1566-1579)

Sokullu Mehmed Paşa Kanuninin ölümünü ordudan gizlemiş ve civarda bulunan bazı kaleleri de fethederek Şehzade Selim gelinceye kadar vakit kazanmaya çalışmıştır. Şehzade Selim gelip ordunun başına geçtikten sonra sefer nihayete ermiş ve ordu İstanbul’a döndükten sonra tahta oturmuştur.

Kimi tarihçiler Yükselme Devrinin son padişahı olarak Kanuniyi görürken Sokullu Mehmed Paşa’nın veziriazamlık yaptığı dönemi de işin içine katarak Osmanlının yükselişini III. Murad dönemine kadar götürmektedir. II. Selim tahta çıktıktan sonra padişahın ordu başında sefere çıkma usulü kaldırılmış sancaklara ise yalnızca veliaht şehzadelerin çıkma usulü getirilmiştir.

1571 yılında Kıbrıs fethedilerek Osmanlı Devleti Akdeniz’deki gücünü daha da pekiştirmiştir. Aynı yıl Osmanlı donanması İnebahtı da Haçlı donanması tarafından imha edilmiştir. Ancak ertesi yıl donanma yenilenerek tekrar Akdenize açılmıştır. Sokullu Mehmed Paşa Venedik elçisine cevaben biz Kıbrıs’ı almakla sizin kolunuzu kestik siz ise donanmazı ya-karak bizim sakalımızı kestiniz kesilen sakal gür çıkar ancak kesilen kolun yerine yenisi çıkmaz diyerek Osmanlının gücünü göstermiştir.

II. Selim döneminde yapılan Astrahan seferi sonuçsuz kalmış Rusya ve Avusturya ile barış ve dostluk anlaşmalarının süresi uzatılmıştır. II. Selim döneminde Yemen ve Tunus da Çıkarılan isyanlar bastırılarak devlet otoritesi kuvvetlendirilmiştir.

1574 yılında II. Selim’in ölümünden sonra tahta çıkan oğlu III. Murad beş erkek kardeşini öldürterek çıkabilecek isyanın önünü almıştır. III. Murad Sokullu Mehmed Paşa’yı sadaret makamında bırakarak devlet işlerini babası II. Selim gibi ona devretmiştir. 1578 yılında Fas alınarak Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’nın tamamına hakim olmuştur. 1579 yılında Sokullu Mehmed Paşa suikast sonucu öldürülünce Osmanlı Devleti Duraklama Devrine girmiştir.

Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi Haritası