Ali Kuşçu Kimdir?
Timur İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde yaşamış bir bilim insan olarak anılan Ali Kuşçu kimdir? Gerçek adı Ali Bin Muhammed olan Ali Kuşçu; astronomi, matematik ve dil bilimleri ile ilgilenmiş bir bilim insanıdır. 1403 yılında Semerkand’da doğan Ali Kuşçu, burada yaşadığı süre boyunca dönemin önemli bilim insanlarından matematik dersleri almıştır. Ali Kuşçu’nun babası, dönemin sultanı ve ünlü Türk astronomi bilgini olan Uluğ Bey’in kuşçusu vazifesinde olan Ali Kuçşu, “Kuşçu” lakabını buradan almıştır. Eğitimini tamamlamak için Uluğ Bey’in haberi olmadan Kirman’a gitmiştir. Orada Hall el-Eşkal el-Kamer risalesini yazmıştır. Ali Kuşçu, risaliyeyi Uluğ Bey’e armağan ederek Uluğ Bey’in takdirini kazanmıştır.
Eğitimini tamamlayan Ali Kuşçu, Semerkand’a dönmüş ve Semerkand Gözlemevi’nin başına geçmiştir. Uluğ Bey’in ölümü üstüne Semerkand’dan ayrılmış ve Akkoyunlular ile Osmanlıların barışını sağlamak için Fatih’e elçi olarak gönderilmiştir. Buradaki görevini tamamlamasının ardından İstanbul’a gitmiştir. İstanbul’da 200 altın maaş alarak Ayasofya’da müderrislik yapmıştır. Burada, Fatih Külliyesi’nin programlarını hazırlamış ve aynı zamanda astronomi ve matematik dersleri vermiştir. O dönemde İstanbul’da astronomi ile ilgilenen tek bilgin olarak anılmaktadır. Ali Kuşçu; Mirim Çelebi, Hoca Sinan Paşa ve Molla Lütfi gibi büyük bilginleri burada yetiştirmiştir. Bunun yanında, İstanbul’un enlem ve boylamlarını ölçerek çeşitli Güneş saatleri yapmıştır. Medreselerde matematik dersinin okutulmasına büyük katkı sağlamıştır. Hayatının sonuna kadar gençleri bu alanlarda yetiştirmeyi amaçlayan Ali Kuşçu, 16 Aralık 1474 yılında İstanbul’da hayatını kaybetmiştir.
Ali Kuşçu’nun Eserleri
Ali Kuşçu’nun hayatı, astronomi ve matematik alanında birçok çalışmayı içermektedir. Yapmış olduğu çalışmalar sonucunda ürettiği eserleri yine astronomi ve matematik alanında yazılmıştır. Bu alanlarda yazdığı iki büyük eseri vardır. Bunlardan birisi Fethiye isimli astronomi kitabıdır. Üç bölümden oluşmakta olan Fethiye; gezegenlerin kürelerini, hareketlerini, yerin şeklini, yedi iklimi, yere ilişkin ölçüleri ve gezegenlerin uzaklıklarını ele almaktadır. Ali Kuşçu’nun diğer eseri ise Muhammediye isimli matematik kitabıdır. Ali Kuşçu’nun mekanik aletleri hakkında üretmiş olduğu eserler de bulunmaktadır. Bunun yanında Dil ve Belagat alanında da eserler vermiştir. Şerhu’r-Risâleti’l-Vad‘iyye, el-İfsâh, el-‘Unkûdu’z-Zevâhir fî Nazmi’l-Cevâhir, Şerhu’ş-Şâfiye gibi eserler Dil ve Belagat alanında vermiş olduğu eserlere örnek gösterilebilir.
