II. Mahmud Kimdir?

II. Mahmud Kimdir, II. Mahmud ‘un Hayatı, II. Mahmud dönemi önemi ve II. Mahmud hakkında daha fazla bilgiye bu makaleden sahip olabilirsiniz.

Hayatı

1785 yılında I. Abdülhamid ile Nakşidil Valide Sultan’ın oğlu olarak İstanbul da dünyaya geldi. Babası öldüğünde henüz dört yaşındaydı ve hanedanın teamüllerine göre ekber şehzade olarak amcası III. Mustafa’nın oğlu III. Selim tahta çıktı. III. Selim’in oğlu olmadığından Şehzade Mustafa ve Şehzade Mahmud ile kendi çocukları gibi ilgilenmişti. Eğitimlerine büyük önem vermiş ve dönemin koşullarının gerektirdiği ölçü de onlara özgürlükler tanımıştı. III. Selim 1807 yılında Nizam-ı Cedid muhalifleri tarafından tahttan indirilerek yerine IV. Mustafa tahta çıkarılmıştı.

1808 yılında Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa 15.000 askeri ile birlikte Topkapı Sarayına yürüyerek IV. Mustafayı hal edip III. Selim’i tekrar tahta çıkarma girişiminde bulununca IV. Mustafa tahttan çekilme niyetinde olmadığını bildirmişti bunun içinde IIII. Selim ile kardeşi Şehzade Mahmud’un ölüm emrini vererek kendisini kurtarmaya çalıştı. III. Selim öldürülerek cansız bedeni Alemdar ve yandaşlarının önüne atıldı. Şehzade Mahmud ise sağ salim kurtarılarak IV. Mustafa’nın yerine tahta çıkarıldı. II. Mahmud Nizam-ı Cedid muhaliflerinin IV. Mustafayı yeniden tahta çıkarma girişimine karşılık ağabeyi IV. Mustafayı idam ettirdi. Böylece son kez bir hanedan mensubu padişah fermanı ile öldürülmüş oldu.

II. Mahmud Dönemi Kronolojisi hakkında detaylı bilgi almak için bu yazımıza göz atabilirsiniz.

Sened-i İttifak

II. Mahmud tahta çıkmasında büyük emeği olan Alemdar Mustafa Paşa ile Senedi İttifak sözleşmesini imzalayarak Alemdar Mustafa Paşaya geniş yetkiler tanıdı. Bu anlaşma Osmanlı tarihinde bir dönüm  noktası oldu.Çünkü ilk kez padişah yetkilerini paylaşmıştı. Alemdar Mustafa Paşanın konağı 500 kadar asi yeniçeri tarafından sarılınca

II. Mahmud Alemdar Mustafa Paşaya yardım göndermedi. Çaresiz kalan Alemdar Mustafa Paşa konağı cephaneliğini ateşe vererek kendisini yeniçerilerle birlikte öldürdü. Aslında II. Mahmud Paşaya yardım göndermeyerek Ayanların devlet içinde devlet olma ihtimalinin önüne geçmişti.  Nizamı Cedid ordusu Sekbanı Cedid adıyla yeniden düzenlenmişti. Fakat yeniçerilerin baş kaldırmaları üzerine Sekbanı Cedid Ocağı lağvedildi.

II. Mahmud tahta çıktığında III. Selim devrinde başlayan Rus Savaşı devam ediyordu. Napolyon’un 1811 yılında Ruslara karşı saldırı başlatması üzerine Osmanlının Rusya ile olan savaştaki yükü azaldı. 1812 yılında Bükreş Anlaşması imzalanarak barış yapıldı. Ruslar bu anlaşma ile Besarabya hariç işgal ettiği yerlerden geri çekildi. 1804 yılında isyan eden Sırplara da bu anlaşma ile bazı ayrıcalıklar tanındı.

1821-1823 Osmanlı İran Savaşı

Rusya ile yaptığı savaşta Kafkasya da önemli ölçü de toprak kaybeden İran bu toprak kaybını telafi etmek için Avrupalı devletlerinde kışkırtmaları üzerine Osmanlı topraklarına saldırdı. Bunun üzerine İran’a harp ilan edildi. Doğu Anadolu da Osmanlı idaresinden memnun olmayan bazı aşiretler de İran ile birlikte hareket ederek Osmanlı topraklarında ilerlemeye başladılar. İran ordusu kolera salgını yüzünden ağır kayıplar verince Osmanlılarla barış yapmak zorunda kaldı. 1823 yılında Erzurum Anlaşması imzalandı bu anlaşma ile İran işgal ettiği yerlerden geri çekildi.

Yunan İsyanı 1821 

Fransız Devriminin getirdiği fikirlerden etkilenen Rumlar 1820 yılında Eflak ta bir ayaklanma başlattı. Fakat başarısız olunca 1821 yılında Mora da ikinci kez ayaklandılar. Mora da Türk katliamına girişen Rumlara Avrupalı birçok devletten destek geldi. Avrupa’nın her yerinden Mora’ya gönüllüler gelmeye başladı. Yunan İsyanını kendi çabalarıyla bastıramayan II. Mahmud Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşadan yardım istedi. Kavalılı Mehmet Ali Paşa Mora ve Girit valiliklerinin kendisine verilmesi karşılığında yardım edebileceğini bildirdi. II. Mahmud eli mahkum kabul etmek zorunda kaldı.

Kavalalı Mehmet Ali Paşa oğlu İbrahim Paşa komutasında bir donanmayı Mora’ya göndererek isyanı bastırdı. Avrupalı devletler kendi çıkarları için Yunanistan’a bağımsızlık verilmesini isteyince II. Mahmud karşı çıktı bunun üzerine İngiltere, Fransa ve Rusya birleşerek 1827 yılında Navarin de bulunan Osmanlı donanmasını yaktı. Osmanlı Devleti bu zararın ödenmesini talep etse de kabul edilmedi. Hatta Rusya Osmanlıya savaş açarak karşılık verdi. Yeniçeri Ocağı kaldırılmış ve yeni bir ordu kurulmuştu bu ordu da savaşa hazır değildi. Bu yüzden Osmanlı savaşta istediği sonucu elde edemedi.1828 yılında başlayan savaş 1829 yılında Prusya’nın aracılığı ile imzalanan Edirne Anlaşması ile son buldu. Edirne Anlaşmasıyla Yunanistan’a bağımsızlık verildi. Ruslar boğazlar da önemli haklar elde ettiği gibi Osmanlı Devleti savaş tazminatı ödemek zorunda kaldı. Mora da Yunan Devletinin kurulmasıyla Mehmet Ali Paşa sorunu körüklenmiş oldu.

Yeniçeri Ocağının Kaldırılması 1826

III. Murad devrinde Yeniçeri Ocağına usullere aykırı asker alınmaya başlanınca Yeniçeri Ocağında yavaş yavaş çatlaklar meydana gelmeye başlamıştı özellikle III. Selim’in yaptığı ıslahat çalışmalarıyla taşkınlıkları iyice artan yeniçeriler asli vazifesini unutup zorbalıklar yapmaya başlamıştı.

Yapılacak ıslahatların önündeki en büyük engel olarak görülen Yeniçeri Ocağının kaldırılması kanaatine varan II. Mahmud ocaklara emir göndererek sadakatlerinin bildirilmesini emredince Yeniçeri Ocağından birkaç kişi dışında kimse bağlılık arz etmeyince II. Mahmud Şeyhülislamdan aldığı fetva ile Topçu zabiti Karacehennem İbrahim’e verdiği emirle yeniçeri kışlalarını topa tuttu. 6.000 den fazla yeniçeri öldürüldü ve yakalananlar sürgüne gönderildi.

II. Mahmud yeniçerilerle yalnız başına başa çıkamayacağını da anlayınca Sancak-ı Şerif açarak ahaliyi etrafında topladı ve bu sorunu kökünden çözdü. Yeniçeri Ocağının kaldırılması tarihe Vakayı Hayriye (Hayırlı Olay) olarak geçti. Yıllardan beri yeniçerilerin yaptığı zorbalıklardan ve eşkiyalıklarda yaka silken İstanbul halkı da bayram yaptı. Kaldırılan Yeniçeri Ocağı yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adıyla yeni bir ordu kuruldu.

Cezayir’in İşgali 1830

Cezayir maliyesi Fransa’ya olan borçları yüzünden Fransa ile gerginlikler yaşıyordu.1830 yılında Fransa Cezayir’i işgal etti. O sıralar Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa sorunu baş gösterince Osmanlı Devleti Cezayir ile ilgilenmeye fırsat bulamadı.

Kavalalı Mehmet Ali Paşa Sorunu

Yunan İsyanında ki yardımlarına karşılık istediği Mora valiliğini alamayan Kavalalı Mehmet Paşa onun yerine Suriye valiliğini isteyince II. Mahmud kabul etmedi. Bunun üzerine Kavalalı Mehmet Ali Paşa Osmanlı Devleti üzerine ordu oğlu İbrahim Paşa komutasında ordu gönderdi. Konya da Osmanlı ordusu bozguna uğratıldı. II. Mahmud İngiltere ve Fransa dan yardım isteyince İngiltere ve Fransa bunu Osmanlı Devletinin iç sorunu olduğunu bahane ederek yardım etmeyi kabul etmediler. Bunun üzerine II. Mahmud Rusya’ya yanaşmak zorunda kaldı.

Rusya Osmanlıya 15.000 asker göndererek isyanı batırma da yardımcı oldu. Rusya’nın Osmanlı ile yakınlaşmasından rahatsız olan İngiltere ve Fransa Rusya’nın Akdeniz politikasını gerçekleştirmesinden korktuklarından araya girerek Osmanlı Devleti ile Mehmet Ali Paşa arasında 1833 yılında Kütahya Anlaşmasını imzaladı bu anlaşma ile Mehmet Ali Paşa’ya Mısır valiliğinin yanında Girit ve Şam valiliği oğlu İbrahim Paşa’ya ise Adana ve Cidde valiliği verildi.

Kütahya Anlaşması tarafları memnun etmemişti. Mehmet Ali Paşa Osmanlı Devletini ele geçirme planları yapmaya başlamıştı. II. Mahmud ise olası bir saldırıya karşı Mehmet Ali Paşa’ya İngiltere’ye ve Fransa’ya güvenemiyordu. Bu yüzden Rusya ile Hünkar İskelesi Anlaşmasını imzalayarak Rusya’nın desteğini almaya çalıştı.

Hünkar İskelesi Anlaşmasına göre Osmanlı Devleti savaşa girerse Rusya yardım edecek Rusya savaşa girerse Osmanlı Devleti Rusya’nın savaştığı devlete boğazları kapatacaktı 1833 yılında imzalanan bu anlaşmanın geçerliliği sekiz yıl olarak kabul edilmişti. Mehmet Ali Paşa Sorunu Osmanlı Devletinin bir iç sorunu olmaktan çıkarak Avrupa sorunu haline gelmiş ve devletin bir valisiyle bile baş edemeyecek kadar zayıfladığını göstermişti.

II. Mahmud 1838 yılında İngiltere ile de Balta Limanı Ticaret Sözleşmesini imzalayarak İngiltereyi yanına çekmeyi amaçlamışsa da bu sözleşme Osmanlı ekonomisine ağır darbe vurmuştu. Çünkü İngiliz tüccarlara düşük vergi ödeme hakkı verildiği gibi anlaşma süresiz olarak imzalanmıştı.  1839 yılında Mehmet Ali Paşa göndermek zorunda olduğu vergiyi göndermeyince II. Mahmut Mehmet Ali Paşa üzerine bir ordu gönderdi. İki ordu Nizip’te karşı karşıya geldi. Yapılan savaşı Mehmet Ali Paşa kazandı. Bu haber İstanbul’a ulaşmadan birkaç gün önce II. Mahmud vefat etti.

 Ölümü

II. Mahmud verem hastalığına yakalanmış ve bu hastalıkla pençeleşmişti. Rahatsızlığı günden güne artan II. Mahmud 1839 yılının temmuz ayında hayatını kaybedince yerine 16 yaşındaki oğlu Abdülmecid tahta geçti. Cenazesi kardeşi Esma Sultan’ın köşküne defnedildi bir yıl sonra da defnedildiği yere kendi adıyla anılacak olan bir türbe inşa edildi.

II. Mahmud Dönemi Islahatları

• Senedi İttifak imzalanarak padişahın yetkileri sınırlandırıldı.
• Divanı Hümayun kaldırıldı yerine Nazırlıklar kuruldu.
• Müsadere usulüne son verildi.
• Köy ve mahallelere muhtarlar atandı.
• Danışma Meclisleri açıldı.
• Tımar ve zeamet kaldırılarak memurlar maaşa bağlandı.
• Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yapıldı.
• Posta Teşkilatı kuruldu.
• İstanbul için pasaport uygulaması getirildi.
• Batı tarzında yeni okullar açıldı.
• İlköğretim kız ve erkekler için zorunlu oldu.
• İşlevini kaybeden Enderun yerine devlet adamı yetiştirmek için Mekteb-i Maarifi Adliye açıldı.
• Avrupa’ya öğrenci gönderildi.
• Mızıkay-ı Hümayun Okulu açıldı.
• Takvim-i Vekayi adıyla ilk resmi gazete çıkarıldı.
• Mekteb-i Ulumu Edebiye ve Rüştiye adlarıyla orta dereceli okullar açıldı.
• Devlet dairelerine padişah resimleri asıldı.
• Memurlara Fes, Ceket ve Pantolon giyme zorunluluğu getirildi.
• Karantina Teşkilatı kuruldu.
• Sekban-ı Cedid adlı bir ordu kuruldu. Yeniçerilerin baş kaldırmaları üzerine kaldırıldı.
• Eşkinci ocağı adlı bir ordu kuruldu. Yeniçeri karşı çıkmaları ve baskı yapmaları üzerine kaldırıldı.
• Mektebi Tıbbiye(Tıp Okulu)ve Mektebi Harbiye(Harp Okulu) açıldı.
• Yeniçeri Ocağı kaldırılarak yerine Asakiri Mansurei Muhammediye adıyla yeni bir ordu kuruldu.
• Bakırköy de bez fabrikası kuruldu.
• Fes ihtiyacını karşılamak için Feshane kuruldu.
• Yerli tüccara gümrük vergisinde kolaylık sağlandı.
• Yerli malı kullanımı teşvik edildi.

Kişiliği

II. Mahmud yenilikçi bir padişah olmasının yanında dindar bir padişahtı. Hattatlık, bestekarlık ve şairlik gibi  konular da da kendisini yetiştirmiş bir kişiliğe sahipti hatta Adli mahlasıyla şiirler yazmıştır. Sultan II. Mahmud ilim, sanat, sosyal ve hayır eserleri konusunda pek çok eser yaptırdığı gibi pek çok ıslahat gerçekleştirerek ülkeyi kalkındırma yoluna gitmişti.

Batılı tarz da yaptığı yenilikler halk tarafından olumsuz karşılandığı için halk arasında gavur padişah olarak anılmaya başlanmıştı.

II. Mahmud Osmanlı padişahları içinde Osman Gazi ve Sultan İbrahim den sonra soyu devam ettiren üçüncü ve son padişah olmuştur. Kendisinden sonra gelen iki padişah oğlu son dört tanesi ise torunlarıdır.

Eşleri

• Bezmialem Valide Sultan
• Pertevniyal Valide Sultan
• Haciye Pertev-Piyale Nev-fidan Kadın Efendi
• Fatma Kadın Efendi
• Âlîcenab Kadın Efendi
• Kamarı Kadın Efendi
• Haciye Hoşyar Kadın Efendi
• Hüsn-i Melek Kadın Efendi
• Aşubican Kadın Efendi
• Nurtab Kadın Efendi
• Misl-i Na-yab Kadın Efendi
• Zeyin-i Felek Kadın Efendi
• Zer-Nigar Kadın Efendi
• Vuzlat Kadın Efendi
• Ebr-i Reftar Kadın Efendi
• Tiryal Kadın Efendi
• Lebriz Felek Kadın Efendi

Çocukları

• Abdülmecid
• Abdülaziz
• Şehzade Ahmed
• Şehzade Ahmed
• Şehzade Ahmed
• Şehzade Ahmed
• Şehzade Ahmed
• Şehzade Bayezid
• Şehzade Abdülhamid
• Şehzade Abdülhamid
• Şehzade Abdülhamid
• Şehzade Süleyman
• Şehzade Murad
• Şehzade Mehmed
• Şehzade Nizameddin
• Şehzade Abdullah
• Şehzade Kemalüddin
• Şehzade Mahmud
• Şehzade Osman
• Hamide Sultan
• Emine Sultan
• Şah Sultan
• Hayriye Sultan
• Saliha Sultan
• Atiye Sultan
• Ayşe Sultan
• Fatma Sultan
• Fatıma Sultan
• Munire Sultan
• Mihrimah Sultan
• Fatma Sultan
• Zeynep Sultan
• Adile Sultan
• Emine Sultan
• Şah Sultan
• Emine Sultan
• Cemile Sultan
• Hatice Sultan
• Hamide Sultan
• Refia Sultan
• Hayriye Sultan

Sultan II. Mahmud ‘un çocuklarının çoğu yılı dolmadan vefat ettiğinden sonradan doğan çocuklarına vefat eden çocuklarının isimlerini vermiştir. Bu yüzden farklı tarihler de doğmuş ve aynı adı taşıyan birçok çocuğu vardır.