Birinci Dünya Savaşı (1914-1918)

28 Haziran 1914 tarihinde Avusturya-Macaristan veliahdı Arşidük Franz Ferdinand Saraybosna gezisinde eşi ile beraber Sırp milliyetçisi bir kişi tarafından öldürülünce Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Sırbistan’a savaş açtı. Rusya müttefiki olan Sırbistan’ı korumak için savaşa girince Almanya da Avusturya-Macaristan safında savaşa girdi. Fransa da buna karşılık Rusya’nın yanında yer aldı.

Birinci Dünya Savaşı

Almanya’nın Belçikayı işgal etmesi üzerine İngiltere de savaşa sürüklendi. Böylece bu savaş kısa süre de bir dünya savaşı halini aldı. Aslında Avusturya-Macaristan veliahdının öldürülmesine ilişkin bu savaş çıkmamıştı. Bu sadece görünürdeki nedendi. Zaten Avrupa Üçlü İttifak (Almanya, İtalya ve Avusturya-Macaristan) ve Üçlü İtilaf (ingiltere, Fransa, Rusya) olmak üzere iki bloğa ayrılmıştı. Bu ülkeler arasında hızlı bir silahlanma, bloklaşma ve sömürgecilik yarışlarıyla hammadde ve pazar arayışları savaşın asıl sebebini oluşturuyordu.

Bunun yanında savaşın özel nedenleri de vardı. Örneğin Fransa 1871 yılında yapılan Sedan Savaşında Almanya’ya kaptırdığı Alsas-Loren’i geri almak Japonya ise Uzak doğu da Alman sömürgelerine el koymak istiyordu. Böyle bir ortam da İtalya üçlü ittifak bloğunda yer almasına rağmen tarafsız kalmıştı. Osmanlı devleti de seferberlik ilan etmiş ve İtilaf Devletlerine başvurarak onların yanında savaşa girmek istediğini bildirmişti fakat itilaf devletleri Osmanlı Devletinin bu savaşta kendilerine ayak bağı olmasını istemedikleri ve Osmanlı topraklarını kendi paylaşım sahaları olarak gördükleri için Osmanlı Devletinin talebini reddetti.

Bunun üzerine Almanya ile Osmanlı Devleti arasında gizli bir ittifak kuruldu. Osmanlı Devleti sonradan tarafsızlığını ilan etti. Bu sıra da Akdeniz de İngiliz donanmasından kaçan Goben ve Breslau adlı iki Alman savaş gemisi Messina Boğazını geçerek Osmanlı Devletine sığındı. Osmanlı Devleti tarafsız olduğu için uluslararası hukuka göre gemileri bağlayıp mürettebatını tutuklaması gerekiyordu.

Fakat Osmanlı Devleti bu gemileri satın aldığını açıkladı. Çünkü Osmanlı Devleti savaş öncesi İngiltere’ye parasını peşin ödediği iki gemi sipariş etmiş fakat gemileri de parasını da alamamıştı. Bu yüzden savunma amaçlı bu gemileri satın aldığını duyurdu. Yavuz ve Midilli adı verilen bu gemilere Türk bayrağı çekilerek bu gemiler Karadeniz’e açıldı ve Rus limanlarını bombalamaya başladı. Bu gelişme üzerine Rusya Osmanlı Devletine savaş ilan edince Osmanlı Devleti de savaşa dahil oldu.

Aslında Almanya Osmanlı devletini bir oldu bitti ile savaşa sürüklemekle kendisine düşen savaş yükünü hafifletmek, Osmanlı padişahının halife sıfatından faydalanarak asker cihat ilan ettirip İngiliz sömürgelerinde yaşayan Müslümanları ayaklandırmak ve Osmanlı Devletinin İngiliz sömürgelerine giden yol üzerinden istifade ederek İngiltere’nin sömürgeleri ile bağlantısını kesmekti.

Osmanlı Devleti is Balkan Savaşlarında kaybettiği toprakları geri almak ve Siyasi yalnızlıktan kurtulmayı amaçlamıştı. Öte yandan Enver Paşa’nın Kafkasyayı geçerek Türkistan ile birleşip bir Turan İmparatorluğu kurma düşüncesi de savaşa girmemiz de etkili olmuştur. Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşa da Alman gücüne inanmaktaydı.

Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Devleti

Irak, Suriye, Filistin, Hicaz, Yemen ve Çanakkale cephelerinde savunma da kalmıştı. Irak Cephesinde İngiliz kuvvetleri Selmanı Pak ve Kut’ül Amare de yenilgiye uğratılsa da sonradan toparlanan İngiliz kuvvetleri bu cephe de zafer kazanmıştır. Çanakkale Cephesinde büyük bir zafer kazanmış Çanakkale Savaşında Rusya’ya yardım götürülmesi engellenmiş ve savaş iki yıl daha uzamıştır.

Kafkas Cephesi ve Kanal Harekatında taarruzda bulunmuştur. Kafkas Cephesinde Rusları bozguna uğratarak Türkistan’a girmek istemiş fakat başaramadığı gibi Doğu Anadolu da bir çok yeri Ruslar işgal etmiştir. Sarıkamış Harekatının hezimetle sonuçlanması da işin cabası oldu. Sarıkamış Harekatında bütün sorumluluk Enver Paşaya yüklenirken son dönemler de ortaya çıkan vesikalara göre bu sonuca gelinmenin sebebi Hafız Hakkı Paşa’nın verdiği yanlış bilgiler sonucu olduğu anlaşılmış Sarıkamış’ta verilen şehit sayısı günümüzde de tartışma konusudur kaç şehit verildiği konusunda 30.000 ile 300.000 arasında abartılı görüşler mevcuttur.

1917 yılında Rusya da çıkan Bolşevik İhtilali ile Rusya da çarlık rejimi devrilmiş yeni kurulan hükümet 1918 yılında Brest-Litowsk Anlaşması ile savaştan çekilmiş ve 1878 yılında imzalanan Berlin Anlaşması ile Osmanlı Devletinden aldığı Kars, Ardahan ve Batum’u geri vermiştir. Kanal Cephesi ise İngilizlerin sömürgeleri ile bağlantısını kesmek için Almanya’nın isteği ile Osmanlı Devleti tarafından açılmıştır fakat başarı elde edilememiştir. Osmanlı Devletinin müttefiklerine yardım amacıyla savaştığı Romanya, Galiçya ve Makedonya cepheleri de Rusya’nın savaştan çekilmesi üzerine kapatılmıştır.

Birinci Dünya Savaşı Haritası